Jakie są etapy postępowania karnego? Od zatrzymania do wyroku
17 czerwca, 2025
Odpowiedzialność za przestępstwa karnoskarbowe oraz błędy w księgowości firmowej zależy od okoliczności konkretnego przypadku, struktury firmy, zakresu obowiązków poszczególnych osób, a także od tego, kto faktycznie dopuścił się zaniedbań. W praktyce odpowiedzialność może ponosić zarówno prezes zarządu, główna księgowa, jak i biuro rachunkowe – jeżeli przedsiębiorstwo zleciło prowadzenie ksiąg zewnętrznemu podmiotowi.
Odpowiedzialność karnoskarbowa – podstawy prawne
Zgodnie z art. 1 § 1 Kodeksu karnego skarbowego (KKS), odpowiedzialności karnej za przestępstwo skarbowe lub odpowiedzialności za wykroczenie skarbowe podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia.
Z kolei art. 9 § 3 KKS precyzuje, że jeśli czyn został popełniony w ramach działalności podmiotu zbiorowego (np. spółki), to odpowiedzialność ponosi osoba, która zajmowała się sprawami gospodarczymi, finansowymi lub księgowymi tej jednostki.
W praktyce mogą to być:
- biuro rachunkowe – jako podmiot wykonujący czynności zawodowe może odpowiadać za błędy, choć zwykle w trybie cywilnym lub w ramach odpowiedzialności zawodowej.
- członkowie zarządu, w tym prezes – gdy podpisują deklaracje podatkowe, nadzorują finanse lub wiedzieli o nieprawidłowościach (art. 77 § 1 i art. 56 KKS);
- główna księgowa – jeśli prowadziła księgi rachunkowe w sposób nierzetelny lub wadliwy (art. 61 § 1 KKS);
Odpowiedzialność cywilna i administracyjna
W świetle ustawy z dnia 29 września 1994 r. o rachunkowości (u.r.), obowiązek zapewnienia prowadzenia ksiąg zgodnie z przepisami ponosi kierownik jednostki, czyli zazwyczaj zarząd lub prezes.
Art. 4 ust. 5 u.r. porecyzuje, iż to kierownik jednostki ponosi odpowiedzialność za wykonywanie obowiązków w zakresie rachunkowości, w tym za prawidłowe prowadzenie ksiąg rachunkowych, również w przypadku, gdy określone obowiązki zostały powierzone innej osobie lub podmiotowi.
Zatem nawet jeśli księgowość prowadzona jest przez zewnętrzne biuro rachunkowe, nie zwalnia to zarządu z odpowiedzialności za jej prawidłowość. Dodatkowo, zgodnie z Kodeksem cywilnym (art. 471), biuro rachunkowe może odpowiadać wobec klienta za szkodę wyrządzoną niewykonaniem lub nienależytym wykonaniem umowy.
Główna księgowa – odpowiedzialność zawodowa i karna
Główna księgowa, jeśli jest zatrudniona w firmie, odpowiada służbowo i karnie za prowadzenie dokumentacji. Gdy działa na podstawie pełnomocnictwa lub upoważnienia, może ponosić pełną odpowiedzialność za błędy. Jeśli naruszy przepisy KKS lub ustawy o rachunkowości, może zostać pociągnięta do odpowiedzialności dyscyplinarnej, a nawet karnej.
Biuro rachunkowe – zakres odpowiedzialności
Biura rachunkowe zobowiązane są do działania zgodnie z przepisami podatkowymi oraz ustawą o rachunkowości. W przypadku popełnienia błędu (np. złożenia błędnych deklaracji, nieprawidłowego rozliczenia podatku VAT), klient może dochodzić odszkodowania. Obowiązkowe ubezpieczenie OC, wymagane przez ustawę z dnia 5 lipca 1996 r. o doradztwie podatkowym, stanowi zabezpieczenie dla przedsiębiorców korzystających z usług takich podmiotów. Reasumując, przepisy jasno wskazują, że każda osoba, która miała wpływ na sprawy finansowe i dopuściła się uchybień, może ponieść konsekwencje – niezależnie od wewnętrznych ustaleń w firmie.
