Prawo karne skarbowe
Przedsiębiorcy, bardzo często zupełnie nieświadomie naruszają przepisy karno-skarbowe. Spowodowane to jest między innymi niestabilnością i nieprecyzyjnością obowiązujących przepisów prawa podatkowego. Tak naprawdę mało który podatnik, koncentrując się na swoim biznesie i nie na co dzień zajmując się relacjami z organami skarbowymi lub organami ścigania, zdaje sobie sprawę, które zachowania noszą miano czynów zabronionych. Dlatego spraw karno-skarbowych przybywa, a na odpowiedzialność karną narażają się osoby zwyczajnie, w potocznym rozumieniu niewinne. Ale jest nadzieja! Te same przepisy które są niezrozumiałe dla Przedsiębiorcy również są trudne dla urzędników skarbowych lub pracowników organów ścigania. Także sędzia w I instancji nie jest nieomylny. Co więcej są linie obrony, które w legalny sposób mogą prowadzić od uzyskania korzystnego wyroku.
Co grozi ?
Maksymalna grzywna
- za wykroczenie skarbowe wynosi 93.320 zł,
- za przestępstwo skarbowe prawie 45 mln zł.
O wysokości decyduje po pierwsze to jaka granica odpowiedzialności przewidziana jest w ustawie za dany czyn, a w granicach narzuconych przez przepis ostateczną wysokość grzywny wyznacza sędzia. W tych graniach sędzia ustala ilość tak zwanych stawek dziennych oraz wysokość jednej stawki.
Ustalając ilość stawek sędzia bierze pod uwagę między innymi rodzaj i rozmiar ujemnych następstw czynu, rodzaj i stopień naruszenia ciążącego na sprawcy obowiązku finansowego, jego motywację i sposób zachowania się, właściwości i warunki osobiste, sposób życia przed popełnieniem czynu zabronionego i zachowanie się po jego popełnieniu, a zwłaszcza gdy czynił starania o zapobieżenie uszczupleniu należności publicznoprawnej lub o jej późniejsze wyrównanie.
Za niektóre przestępstwa skarbowe przewidziane są również kary pozbawienia wolności, które mogą trwać od 5 dni do maksymalnie 5 lat.
Ustalając wysokość jednej stawki sędzia, uwzględnia również dochody sprawcy, jego warunki osobiste, sytuację rodzinną, stosunki majątkowe i możliwości zarobkowania. Okoliczności te bierze się pod uwagę według ich stanu w czasie orzekania kary.
Jak bronić się przed przestępstwem karno-skarbowym ?
Obrona przed przestępstwami karno-skarbowymi
Obrona przed przestępstwami karno-skarbowymi wymaga specjalistycznej wiedzy i doświadczenia. W takich sprawach kluczowe jest zrozumienie złożonych przepisów prawnych oraz umiejętność skutecznego reprezentowania klienta przed sądem. Adwokat specjalizujący się w prawie karno-skarbowym może pomóc w przygotowaniu odpowiedniej strategii obrony, zbieraniu dowodów oraz negocjacjach z organami ścigania.
Profesjonalna pomoc prawna jest konieczna w obronie przed przestępstwami karno-skarbowymi, aby zapewnić skuteczną reprezentację i spełnienie wszystkich formalnych wymagań.
Brak winy
Nie popełnia przestępstwa skarbowego lub wykroczenia skarbowego sprawca, jeżeli nie można mu przypisać winy w czasie czynu.
Jeżeli nie chcę popełnić przestępstwa lub nie godzę się na jego popełnienie nie można mi przypisać winy umyślnej i tym samym skazać za umyślne przestępstwo karno-skarbowe.
Zgodnie bowiem z przepisami czyn zabroniony popełniony jest umyślnie tylko wtedy, jeżeli sprawca ma zamiar jego popełnienia, to jest chce go popełnić albo przewidując możliwość jego popełnienia, na to się godzi.
W sprawach o przestępstwa skarbowe stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego.
Błąd
Nie popełnia umyślnie czynu zabronionego, kto pozostaje w błędzie co do okoliczności stanowiącej jego znamię. Kwestia błędu jest szeroka i różnie interpretowana dlatego rozwijamy ją w naszych artykułach blogowych.
Znikoma szkodliwość
Nie jest przestępstwem skarbowym lub wykroczeniem skarbowym czyn zabroniony, którego społeczna szkodliwość jest znikoma.
Czynny żal (ART. 16 K.K.S.)
Czynny żal to specjalny mechanizm prawny, który pozwala osobie, która popełniła przestępstwo lub wykroczenie skarbowe, uniknąć odpowiedzialności karnej, o ile sama zgłosi się do organów i naprawi szkodę — zanim zrobi to urząd skarbowy.
Wyobraź sobie, że prowadzisz firmę i zapomniałeś złożyć deklaracji VAT albo pomyliłeś się w rozliczeniu podatku dochodowego. Jeżeli urząd skarbowy jeszcze się o tym nie dowiedział, możesz złożyć czynny żal – czyli pisemne zawiadomienie, w którym przyznajesz się do błędu i wyjaśniasz sytuację. Taki list trzeba złożyć zanim urząd skontroluje Twoją firmę lub zanim dostaniesz wezwanie.
Do czynnego żalu trzeba też dopłacić brakujący podatek i odsetki, bo samo przyznanie się do winy to za mało.
No i przede wszystkim argumentacja zmierzająca do tego, że nasza interpretacja przepisów podatkowych była słuszna lub co najmniej usprawiedliwiona okolicznościami.
Każdy przypadek dostarcza nowych pomysłów i inspiracji co do możliwej linii obrony.
Czynny żal może być również stosowany w postępowaniu podatkowym, co jest istotne w kontekście doradztwa i audytów związanych z procedurami podatkowymi.
Przykłady przestępstw i spraw, którymi sie zajmujemy:
Oszustwo podatkowe i karuzela podatkowa (ART. 56 K.K.S.)
Zjawiska takie jak oszustwa podatkowe, w tym karuzele podatkowe, stanowią poważne zagrożenie dla interesów finansowych Skarbu Państwa. W związku z tym ustawodawca przewidział dla nich surową odpowiedzialność karną skarbową. Podstawę prawną stanowi m.in. art. 56 § 1 Kodeksu karnego skarbowego, który penalizuje składanie nieprawdziwych deklaracji lub zatajanie prawdy w celu uszczuplenia należności publicznoprawnej.
Zgodnie z treścią art. 56 § 1 K.k.s.:
"Kto w deklaracji lub oświadczeniu, które na podstawie przepisów ustawy podatkowej ma znaczenie dla określenia wysokości należności publicznoprawnej, podaje nieprawdę lub zataja prawdę, przez co naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 5, albo obu tym karom łącznie."
W przypadkach mniejszej wagi przewidziana jest możliwość zakwalifikowania czynu jako wykroczenia skarbowego, co skutkuje łagodniejszymi sankcjami (grzywna do pięciokrotności minimalnego wynagrodzenia).
Jednym z najbardziej złożonych i zarazem najpoważniejszych przykładów oszustw podatkowych jest karuzela VAT. Mechanizm ten polega na tworzeniu łańcucha fikcyjnych transakcji między podmiotami gospodarczymi, najczęściej z różnych krajów UE. W jego ramach jeden z uczestników – tzw. znikający podatnik dokonuje sprzedaży towarów bez uregulowania zobowiązań podatkowych, natomiast inny podmiot występuje o nienależny zwrot podatku naliczonego.
Działania takie skutkują rażącym uszczupleniem należności podatkowych oraz mogą być kwalifikowane jako przestępstwo karne skarbowe, a niekiedy również jako przestępstwo z Kodeksu karnego (np. oszustwo art. 286 k.k. lub udział w zorganizowanej grupie przestępczej art. 258 k.k.).
Firmanctwo czyli zatajenie działalności gospodarczej (ART. 55 KKS) i karuzela podatkowa (ART. 56 K.K.S.)
Paragraf pierwszy art. 55 KKS stanowi, że podatnik, który w celu zatajenia prowadzenia działalności gospodarczej na własny rachunek lub rzeczywistych rozmiarów tej działalności, posługuje się imieniem i nazwiskiem, nazwą lub firmą innego podmiotu i przez to naraża podatek na uszczuplenie, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.
Zatajenie działalności gospodarczej czyli właśnie firmanctwo wymierzone jest w podatników, którzy dopuszczają się przestępstw prowadząc swoją działalności gospodarczą ale również tych, którzy w celu ukrycia własnej działalności, jej rozmiarów, ze względów podatkowych lub kwestii związanych z zakazem konkurencji lub chęci ominięcia na przykład zakazu prowadzenia danej działalności gospodarczej albo też ukrycia jej przed wierzycielami decydują się na jej prowadzenie pod cudzą firmą.
Odpowiedzialność karna skarbowa za firmanctwo powstaje w momencie, w którym sprawca w celu zatajenia prowadzonej działalności gospodarczej lub w celu zatajenia jej rzeczywistych rozmiarów decyduje się na posługiwanie cudzą tożsamością lub cudzą firmą co naraża podatek na uszczuplenie. Taki sprawca nazywa się firmantem, a osoba (prawna lub fizyczna), której dane są przez niego użyte to firmujący.
Organ ścigania musi udowodnić działanie sprawcy w kierunku narażenia podatku na uszczuplenie. Działania związane z prowadzeniem działalności gospodarczej podejmowane pod cudzą firmą przez firmanta takie jak wystawianie i przyjmowanie faktur i innych rachunków, uiszczanie podatków, składanie deklaracji, zawieranie umów, nie mają bowiem na celu uchylenia się od obowiązku zapłaty podatków.
Istnieje jednak możliwość pociągnięcia do odpowiedzialności za inne przestępstwa związane z taką działalnością. Często bowiem firmant w ogóle nie ma na celu uchylania się od obowiązków publicznoprawnych. Wszystkie te związane z prowadzeniem działalności gospodarczej uiszcza zgodnie z przepisami. Jego celem może jednak być chęć uniknięcie egzekucji ciążących na nim długów lub ominięcie wcześniej wydanego zakazu prowadzenia określonej działalności gospodarczej co również podlega odpowiedzialności karnej ale na podstawie innych przepisów.
W sytuacji, gdy osoba pod czyjej nazwą ktoś inny prowadzi działalność gospodarczą, jest beneficjentem takiego „układu” to znaczy bez żadnej umowy lub innej przewidzianej prawem instytucji uzyskuje dobra majątkowe (jakąś część przychodu z działalności etc.) wtedy może zostać uznana za współsprawcę zatajenia przez firmanta działalności gospodarczej i tym samym może podlegać odpowiedzialności karnej takiej jak sprawca.
Chociaż nie odnosi się to do sankcji karnej to należy również pamiętać o innym rodzaju odpowiedzialności, która powstaje na firmującym czyli osoby wyrażającej zgodę na posługiwanie się jej nazwą lub nazwiskiem przez firmanta. Jest to odpowiedzialność podatkowa, którą przewiduje art. 113 ordynacji podatkowej. Przepis przewiduje, że obie te osoby ponoszą odpowiedzialność całym swoim majątkiem za zaległości podatkowe powstałe podczas prowadzenia tej działalności.
Jeżeli natomiast firmant w swoim zachowaniu poza narażeniem podatku na uszczuplenie działał również w celu wyrządzenia szkody majątkowej innej osobie fizycznej, pod której imieniem i nazwiskiem zataił prowadzenie własnej działalności gospodarczej może odpowiadać również za kradzież tożsamości. Musi być jednak spełniona przesłanka tego aby osoba, której imię i nazwisko wykorzystano nie miała o tym świadomości. W tak zaistniałych okolicznościach będzie miał miejsce zbieg firmactwa (art. 55 KKS) z kradzieżą tożsamości (art. 190a § 2 KK).
Wyłudzenie podatku od towarów i usług (ART. 76 K.K.S.)
W polskim systemie podatkowym szczególne znaczenie ma ochrona przed wyłudzeniami podatku od towarów i usług (VAT), stanowiącego kluczowe źródło dochodów budżetowych. Przestępstwa tego typu nie tylko destabilizują rynek, ale również prowadzą do znaczących strat finansowych Skarbu Państwa. Dlatego ustawodawca przewidział surowe sankcje karne skarbowe za takie działania, które znajdują odzwierciedlenie m.in. w art. 76 K.k.s.
Zgodnie z art. 76 § 1 Kodeksu karnego skarbowego:
„Kto w celu uzyskania nienależnego zwrotu podatku lub innej należności o charakterze podatkowym, lub w celu zaliczenia jej na poczet zaległości podatkowych lub przyszłych zobowiązań podatkowych, składa nieprawdziwą deklarację, oświadczenie lub inne dokumenty albo w inny sposób wprowadza organ podatkowy w błąd, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych, karze pozbawienia wolności do lat 5 albo obu tym karom łącznie.”
W przypadku mniejszej wagi czynu sprawca odpowiada za wykroczenie skarbowe, za które grozi grzywna w wysokości do pięciokrotności minimalnego wynagrodzenia.
Do wyłudzenia podatku VAT dochodzi w sytuacji, gdy podatnik:
- składa deklaracje zawierające nieprawdziwe informacje,
- przedstawia fałszywe faktury, zaświadczenia lub inne dokumenty,
- pozoruje transakcje gospodarcze,
- bądź też w inny sposób świadomie i celowo wprowadza urząd skarbowy w błąd, aby uzyskać zwrot podatku, który mu się nie należy.
W praktyce, najczęściej mamy do czynienia z:
- fikcyjnym eksportem lub wewnątrzwspólnotową dostawą towarów,
- zaniżaniem podstawy opodatkowania,
- posługiwaniem się pustymi fakturami (w powiązaniu z art. 62 § 2 K.K.S.),
- lub udziałem w tzw. karuzelach podatkowych.
Wyłudzenie VAT to przestępstwo zaliczane do najcięższych przestępstw skarbowych. Kara pozbawienia wolności może wynieść nawet do 5 lat, a dodatkowo sąd może orzec obowiązek naprawienia szkody, a także zakaz prowadzenia działalności gospodarczej lub pełnienia funkcji w organach spółek prawa handlowego.
W przypadku osób prawnych lub jednostek organizacyjnych, odpowiedzialność może zostać rozszerzona na podstawie przepisów o odpowiedzialności podmiotów zbiorowych.
W toku postępowania karno-skarbowego istotne znaczenie ma wykazanie braku zamiaru oszustwa np. w sytuacjach, gdy nieprawidłowości wynikają z błędów rachunkowych, niedopatrzenia lub braku świadomości działania niezgodnego z prawem.
Nasza kancelaria świadczy usługi prawne w Katowicach w sprawach związanych z wyłudzeniami podatku.
Obrót pustymi fakturami (ART. 62 § 2 K.K.S.)
Wystawianie lub posługiwanie się tzw. pustymi fakturami, tj. dokumentami księgowymi nieodzwierciedlającymi rzeczywistych zdarzeń gospodarczych, stanowi jedno z najpoważniejszych przestępstw podatkowych w polskim systemie prawnym. Jest to praktyka nie tylko zabroniona, ale również szczególnie surowo traktowana przez organy skarbowe i sądy.
Zgodnie z treścią art. 62 § 2 K.K.S.:
“Tej samej karze (jak za niewystawienie faktury) podlega ten, kto wystawia fakturę lub rachunek w sposób nierzetelny, w szczególności fakturę lub rachunek, który poświadcza nieprawdę co do okoliczności mogących mieć znaczenie dla ustalenia zobowiązania podatkowego.”
W kontekście tzw. pustych faktur chodzi zatem o dokumenty, które:
- nie dokumentują faktycznego zdarzenia gospodarczego,
- zawierają zawyżone wartości,
- odnoszą się do towarów lub usług, które w rzeczywistości nie zostały dostarczone.
Za czyn ten przewidziano karę grzywny do 720 stawek dziennych, karę ograniczenia wolności lub karę pozbawienia wolności do 5 lat, a w niektórych przypadkach – obydwie kary łącznie. Ustawodawca przewiduje również możliwość uznania czynu za wykroczenie skarbowe (gdy wina i szkodliwość społeczna są niewielkie), co skutkuje grzywną do pięciokrotności minimalnego wynagrodzenia.
Nasza kancelaria oferuje doradztwo prawne klientowi w sprawach związanych z pustymi fakturami.
Nielegalne urządzenia gier hazardowych (107 K.K.S.)
Gry hazardowe są w Polsce ściśle regulowane przepisami ustawy o grach hazardowych. Prowadzenie działalności hazardowej bez wymaganej koncesji, zezwolenia lub zgłoszenia stanowi poważne naruszenie prawa i może skutkować odpowiedzialnością karną skarbową. Kluczową podstawą prawną dla ścigania tego typu czynów jest art. 107 Kodeksu karnego skarbowego.
Zgodnie z art. 107 § 1 K.K.S.:
„Kto wbrew przepisom ustawy urządza lub prowadzi grę losową, grę na automacie lub zakład wzajemny, podlega karze grzywny do 720 stawek dziennych albo karze pozbawienia wolności do lat 3, albo obu tym karom łącznie.”
Jeżeli sprawca działa nieumyślnie – może podlegać karze grzywny za wykroczenie skarbowe (art. 107 § 4 K.k.s.).
Adwokaci kancelarii specjalizują się w sprawach związanych z nielegalnymi urządzeniami gier hazardowych.
Do popełnienia przestępstwa z art. 107 K.k.s. dochodzi, gdy dana osoba:
- urządza lub prowadzi gry hazardowe bez wymaganej licencji lub zgłoszenia,
- posiada automaty do gier bez zezwolenia,
- wynajmuje lokal pod działalność hazardową z naruszeniem przepisów,
- umożliwia dostęp do nielegalnych gier online.
W praktyce najczęściej chodzi o nielegalne automaty do gier, instalowane w barach, sklepach, punktach usługowych czy salonach gier pod pozorem „gier zręcznościowych”.
Zgodnie z ustawą o grach hazardowych, gra na automacie to taka, której wynik zależy przeważająco od przypadku, a za udział wnosi się opłatę, z możliwością uzyskania wygranej. O tym, czy automat spełnia te kryteria, nie decyduje jego etykieta, lecz opinia biegłego informatyka i rzeczoznawcy – w praktyce niemal wszystkie automaty są kwalifikowane jako hazardowe.
Za przestępstwo z art. 107 K.k.s. grozi:
- kara grzywny do 720 stawek dziennych,
- kara pozbawienia wolności do 3 lat,
- przepadek automatów oraz uzyskanych korzyści,
- kara administracyjna – 100 000 zł za każdy nielegalny automat (na podstawie ustawy o grach hazardowych).
Warto zaznaczyć, że kara administracyjna nakładana przez Krajową Administrację Skarbową jest niezależna od odpowiedzialności karno-skarbowej i ma charakter obligatoryjny – nawet jeżeli automat był wyłączony z prądu.
Sprawy związane z automatami do gier są często prowadzone w trybie uproszczonym, a właściciele lokali mogą być zaskoczeni, że urządzenie, które wynajęli od zewnętrznej firmy, stanowi podstawę do zarzutów karnych i wielotysięcznej kary.
Dlatego kluczowe jest:
- wykazanie braku winy lub nieświadomości przestępczego charakteru urządzenia,
- przedstawienie umów z operatorem automatów,
- wykazanie braku wpływu na funkcjonowanie automatów.
Nierzetelne prowadzenie ksiąg rachunkowych (ART. 61 K.K.S.)
Nierzetelne prowadzenie ksiąg polega na tym, że dane w nich zawarte nie odpowiadają rzeczywistemu przebiegowi zdarzeń gospodarczych. Może to wynikać z:
- celowego działania (np. zaniżania przychodów lub zawyżania kosztów),
- nieudokumentowania niektórych operacji gospodarczych,
- lub fałszowania danych księgowych.
Wadliwe prowadzenie ksiąg to z kolei sytuacja, w której błędy mają charakter techniczny lub formalny, np. brak chronologii wpisów, brak podpisów, nieprawidłowe salda, niewłaściwe oznaczenia dokumentów.
Obydwa przypadki są podstawą do zakwestionowania prawidłowości rozliczeń podatkowych i mogą skutkować doszacowaniem dochodu, naliczeniem zaległości podatkowych oraz wszczęciem postępowania karno-skarbowego.
Odpowiedzialność kierownika jednostki i księgowego
Odpowiedzialność z art. 61 K.k.s. może ponosić zarówno:
- kierownik jednostki (np. prezes zarządu spółki),
- jak i osoba faktycznie prowadząca księgi rachunkowe (księgowy, biuro rachunkowe),
jeśli ich działanie lub zaniechanie doprowadziło do nierzetelnego lub wadliwego prowadzenia dokumentacji księgowej.
W praktyce organy często badają, czy księgowy działał samodzielnie, czy też z polecenia zarządu lub właściciela firmy, co może mieć istotne znaczenie dla rozłożenia odpowiedzialności.
Działania prewencyjne i obrona
W razie ujawnienia nieprawidłowości w prowadzeniu ksiąg, przedsiębiorca może:
- złożyć korektę deklaracji oraz poprawić księgi,
- złożyć czynny żal, jeśli doszło do naruszenia przepisów (przed wszczęciem kontroli),
- przedstawić dowody na brak umyślności lub istotności naruszenia.
W przypadku postępowania karno-skarbowego istotne znaczenie ma ocena:
- czy błędy miały wpływ na wysokość zobowiązania podatkowego,
- czy miały charakter celowy czy wynikający z nieumyślności,
- oraz czy zostały podjęte działania naprawcze.
Nierzetelne lub wadliwe prowadzenie ksiąg rachunkowych może skutkować nie tylko odpowiedzialnością podatkową, ale również sankcjami karnymi skarbowymi. W każdej sytuacji, gdy pojawiają się wątpliwości co do prawidłowości zapisów księgowych, warto działać szybko – jeszcze zanim do firmy zawita kontrola skarbowa.
Dobrowolne poddanie się odpowiedzialności karnej skarbowej (ART. 17 K.K.S.)
Do odpowiedzialności za czyn zabroniony przewidziany w prawie karnym skarbowym może dziś zostać pociągnięte także przedsiębiorstwo, które wskutek zachowania osoby fizycznej osiągnęło pewną korzyść majątkową. Aby uchronić się przed taką ewentualnością, zarząd przedsiębiorstwa powinien wdrożyć wewnętrzną procedurę wykrywania i zapobiegania popełnianiu przestępstw. Istotne jest wykazanie, iż podjęto odpowiednie środki w celu wyeliminowania ryzyka popełnienia przestępstwa skarbowego w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą.
Wykroczenia skarbowe
Wykroczenia skarbowe są czynami zabronionymi, które są penalizowane przepisami kodeksu karnego skarbowego. Wykroczenia skarbowe mogą być popełnione umyślnie lub nieumyślnie i są związane z naruszeniem przepisów prawa finansowego. Przykłady wykroczeń skarbowych obejmują niepłacenie podatków, niepłacenie składek na ubezpieczenie społeczne, oraz nieprawidłowe prowadzenie dokumentacji finansowej. Wykroczenia skarbowe są istotnym elementem prawa karnego skarbowego i mogą być penalizowane karą grzywny lub innymi środkami represyjnymi.
Rafał Pirożek
Adwokat, wspólnik kancelarii Pirożek & Pirożek
Pomożemy obronić Twoje prawa!
POGOTOWIE KARNE
Obrońcę może ustanowić dla zatrzymanego także INNA OSOBA, w sytuacji gdy zatrzymany został pozbawiony wolności.